केयूरा न विभूषयन्ति पुरुषं, हारा न चंद्रोज्वलाः
न स्नानं, न विलेपनं, न कुसुमं, नालङ्कृता मूर्धजा: |
वाण्येका समलङ्करोति पुरुषं या संस्कृता धार्यते
क्षीयन्ते खलु भूषणानि सततं वाग्भूषणं भूषणम् ||
- माणसाला केयूरामुळे (दंडावरील अलंकार) शोभा येत नाही किंवा चंद्राप्रमाणे तेजस्वी हाराने देखील नाही. स्नान केल्याने, सुगंधी द्रव्याने मालिश केल्याने, फुलांमुळे किंवा केस सुशोभीत केल्याने सुद्धा नाही.सुसंस्कृत वाचा (बोलणे) माणसाला अलंकृत करते. इतर सर्व अलंकार हळू हळू नष्ट होत जातात पण उत्तम वाचा हे खरे भूषण आहे (कारण ते कायम बरोबर रहाते).
शरदि न वर्षति, गर्जति, वर्षति वर्षासु निःस्वनो मेघः |
नीचो वदति, न कुरुते, वदति न सुजनः, करोत्येव ||
- शरद ॠतू मधील ढग नुसतेच गरजतात पण बरसत नाहीत.याउलट वर्षाॠतूतील ढग अजिबात आवाज करीत नाहीत आणि पाऊस पाडतात.(तसेच) नीच लोक नुसतेच बोलतात करत काहीच नाहीत.सज्जन लोक मात्र न बोलता कृती करतात.(गरजेल तो पडेल काय)
नीचो वदति, न कुरुते, वदति न सुजनः, करोत्येव ||
- शरद ॠतू मधील ढग नुसतेच गरजतात पण बरसत नाहीत.याउलट वर्षाॠतूतील ढग अजिबात आवाज करीत नाहीत आणि पाऊस पाडतात.(तसेच) नीच लोक नुसतेच बोलतात करत काहीच नाहीत.सज्जन लोक मात्र न बोलता कृती करतात.(गरजेल तो पडेल काय)
अग्निदाहे न मे दुःखं छेदने निकषे न वा |
एतदेव महद्दुःखं गुञ्जया सह तोलनम् ||
- सोने म्हणते - मला आगीमध्ये तापविल्याने, तोडल्याने किंवा कस ठरविण्याने (त्यासाठी दगडावर घासल्याने)दुःख होत नाही.पण मला गुंजेसारख्या निकृष्ट प्रतीच्या पदार्थाबरोबर तोलले जाते याचे मात्र अतिशय दुःख होते.
ही सुवर्णान्योक्ती आहे . सोन्याला इतर कोणत्याही त्रासाचे दुःख वाटत नाही पण अपमानाचे वाटते.तसेच थोर माणसे कोणतेही दुःख सहन करतील पण त्यांना अपमानाचे दुःख असह्य होते.
एतदेव महद्दुःखं गुञ्जया सह तोलनम् ||
- सोने म्हणते - मला आगीमध्ये तापविल्याने, तोडल्याने किंवा कस ठरविण्याने (त्यासाठी दगडावर घासल्याने)दुःख होत नाही.पण मला गुंजेसारख्या निकृष्ट प्रतीच्या पदार्थाबरोबर तोलले जाते याचे मात्र अतिशय दुःख होते.
ही सुवर्णान्योक्ती आहे . सोन्याला इतर कोणत्याही त्रासाचे दुःख वाटत नाही पण अपमानाचे वाटते.तसेच थोर माणसे कोणतेही दुःख सहन करतील पण त्यांना अपमानाचे दुःख असह्य होते.
नरनारीसमुत्पन्ना सा स्त्री देहविवर्जिता |
अमुखी कुरुते शब्दं जातमात्रा विनश्यति ||
- स्त्री आणि पुरुष यापासून तिची उत्पत्ती झाली असून त्या स्त्रीला देह नाही . तोंड नसूनही ती आवाज करते आणि जन्माला येताच नाश पावते ।
कोड्याचे उत्तर? - चुटकी- अंगठा (पुरुष) व मध्यमा (मधले बोट - स्त्री) यापासून चुटकी निर्माण होते. तिला स्त्रीदेह तर नसतोच पण तोंड नसूनही आवाज करते. तसेच वाजविल्या वाजविल्या संपते (एकावेळेस एकदाच वाजविता येते)
अमुखी कुरुते शब्दं जातमात्रा विनश्यति ||
- स्त्री आणि पुरुष यापासून तिची उत्पत्ती झाली असून त्या स्त्रीला देह नाही . तोंड नसूनही ती आवाज करते आणि जन्माला येताच नाश पावते ।
कोड्याचे उत्तर? - चुटकी- अंगठा (पुरुष) व मध्यमा (मधले बोट - स्त्री) यापासून चुटकी निर्माण होते. तिला स्त्रीदेह तर नसतोच पण तोंड नसूनही आवाज करते. तसेच वाजविल्या वाजविल्या संपते (एकावेळेस एकदाच वाजविता येते)
घृष्टं घृष्टं पुनरपि पुनश्चन्दनं चारुगन्धम्
छिन्नं छिन्नं पुनरपि पुनः स्वादु चैवेक्षुकाण्डम् |
दग्धं दग्धं पुनरपि पुनः काञ्चनं कान्तवर्णम्
प्राणान्तेऽपि प्रकृतिविकृतिर्जायते नोत्तमानाम् ||
- चंदन पुन्हा पुन्हा कितीही वेळा उगाळले तरी सुवासच पसरविते , उसाचे कितीही बारीक बारीक तुकडे केले तरी तो गोडच लागतो, सोने आगीत कितीही वेळा जाळले तरी ते झळाळूनच उठते. कठीण परिस्थितीतदेखील उत्तम लोकांचे गुणधर्म बदलत नाहीत.
छिन्नं छिन्नं पुनरपि पुनः स्वादु चैवेक्षुकाण्डम् |
दग्धं दग्धं पुनरपि पुनः काञ्चनं कान्तवर्णम्
प्राणान्तेऽपि प्रकृतिविकृतिर्जायते नोत्तमानाम् ||
- चंदन पुन्हा पुन्हा कितीही वेळा उगाळले तरी सुवासच पसरविते , उसाचे कितीही बारीक बारीक तुकडे केले तरी तो गोडच लागतो, सोने आगीत कितीही वेळा जाळले तरी ते झळाळूनच उठते. कठीण परिस्थितीतदेखील उत्तम लोकांचे गुणधर्म बदलत नाहीत.
याची सदस्यत्व घ्या:
पोस्ट (Atom)